Bremen (German translation)

Wyobraź sobie bracie zawody sportowe, do których zapisałeś się z zamiarem startu w twojej zasadniczej konkurencji. Powiedzmy, z powodu pewnej złożoności tej dyscypliny (zadania nóg, rąk, tułowia w poszczególnych fazach), że jest nią skok o tyczce.
Już na miejscu, na stadionie, z jakichś przyczyn o charakterze ogólnoludzkim, koleżeńskim etc. (czyjaś nagła kontuzja, czyjś wykryty covid) dajesz się namówić na dodatkowy udział, w charakterze nagłego zastępstwa, w biegu sztafetowym powiedzmy 4 x 400 metrów. Dobrze wiesz, że nie masz wytrenowanego przejęcia ani przekazania pałeczki, również dystansu 400 metrów nigdy nie biegałeś - słowem nie będziesz, oj nie będziesz, najsilniejszym ogniwem tej sztafety. Ale bez twojej pomocy koledzy w ogóle nie wystąpią.

OK, robisz to, poniekąd przeciw własnej naturze - na czyjąś dość już omszałą prośbę tłumaczysz ten tekst przez kawał nocy z jednego obcego języka na inny język obcy. Potem wywieszasz go w miejscu równie publicznym jak ten stadion lekkoatletyczny.

Nie masz z tego wypłaty innej niż radość z dopomożenia potrzebującemu w zrozumieniu, o co chodzi w jakiejś nie przez ciebie wybranej piosence. Raz ktoś zawinszował sobie nieznaną mi wcześniej piosenkę Kryla. Kryla cenię jako protest-barda, legendę pewnego etapu, który wypowiedział niejedną ważną prawdę, ale jego szarpana i urywana fraza (w wielu kawałkach) zasadniczo zupełnie cię nie pociąga. Zwłaszcza w tej właśnie tłumaczonej dla kogoś piosence Darwin - przegadanej, miejscami banalnej opowiastce o stworzeniu świata i fauny, której ładunek satyryczny też zdążył już niezgorzej zwietrzeć.
Podobnie będzie za chwilkę z Raduzą - też poetką i pieśniarką wysokiego lotu, ale poszarpaną po babsku, nie po twojemu... Nigdy mnie nie interesowało opiewanie przestrzeni statycznzch jak ten przedział Pociągu z Bremy i to, co w takim bezruchu ludziom gra w duszach. Nigdy.
Oba te kawałki, nawet jeśli świetne - to nie jest twój pierwszy, drugi, a może nawet trzeci wybór rzeczy do tłumaczenia.

Ale przede wszystkim dla mnie/ciebie cała ta uprawiana tutaj konkurencja to żaden sport wart uwagi - nigdy nie rozumiałem i pewnie nigdy nie zrozumiem dumnej satysfakcji ludzi, którzy wykonali taką robotę tłumaczenia poezji na prozę i są święcie przeświadczeni, że to akt Bóg wie jakiej kreacji, wynoszący ich na piedestały artyzmu - ale tylko pod warunkiem, że tłumaczenie będzie absolutnie doskonałe językowo, w sensie zasad języka docelowego. Owszem, wolno im, ale dla mnie to lekka aberracja, bo co też to za dzieło artystyczne?

Przetłumaczyłeś. Jeszcze dobrze nie skończyłeś, a już leci w twoją stronę, jak to z trybun - kanonada słusznych uwag, przemądrzałych pouczeń, wymądrzeń, zagrywek dominacyjnych, ale też flaszek od piwa i kibolskiego hejtu, że biegasz jak połamany, a zamiast prawej ręki, tej od pałeczki, masz drewnianą protezę. Po co ci to?

Dlaczego? Czasem jakieś wytłumaczenie widać gołym okiem. Równolegle do tego nieszczęsnego tłumaczenia Kryla napisałem nieznanej koleżance, że jej tłumaczenie (nierymowane i nieśpiewalne, ale zadeklarowane przez nią samą jako śpiewalne) to krok w dobrym kierunku, ale do osiągnięcia śpiewalności to jeszcze trochę roboty warto wykonać. Pani w odpowiedzi zawiadomiła sucho, jakby obrażona, że tę 'sangbarkeit' wykreśliła.
Po dwóch godzinach (nie pamiętam dokładnie) patrzę - pod tym "swoim" Darwinem mam serię 20 uwag czysto językowych, miejscami sformułowanych dość jadowicie. Tak, zgadłeś, od tej samej pani, której dzieło pochwaliem, ale delikatnie wskazałem, że ma w tekście sylab za dużo. I nie ma obrony. Pani ma jedno kanoniczne założenie, że jak tłumaczysz, to to MUSI być perfekcyjne i nie ma zmiłuj. Dyskusja jest od początku o tyle nieinteresująca, że nie przyszedłeś tutaj uczyć się języka.
Próba obrony daje tyle, że zarzuty przenoszą się zwolna z twojego (mojego) nędznego rzemiosła na twoją (moją) nędzną osobowość etc. Pani jest cokolwiek rozjuszona i rozgrzewa się jeszcze bardziej, widać już, że nie ma innego sposobu przerwania tej od początku zbędnej dyskusji, niż w ogóle nie wyjść na ring do bodaj 4. czy 5. rundy.

Mija tydzień, może półtora, popełniam ten sam błąd w recydywie i na czyjąś prośbę próbuję tłumaczyć Bremę Raduzy. Tym razem, na podstawie wcześniejszych doświadczeń, zastrzegam już na wstępie, że uwagi czysto językowe mnie nie interesują.
Jeszcze nie posprzątałem na blacie, nie zapisałem pliku pod Wordem etc., a już zgłasza się dwójka krytyków. Jeden jest merytoryczny, miejscami może niektóre zarzuty ma na wyrost, a nawet lekko wydumane, ale to podejście lubię, bo dzięki temu wspólnie wietrzymy treść tego kawałka i pomału dochodzimy, o co w nim biega naprawdę (gdyby jeszcze był to utwór przeze mnie wybrany i naprawdę mnie interesujący, to byłbym tuż przy bramie raju).
Ba, ale obok zgłasza się ten drugi krytyk... Słusznie nie uczy mnie niemieckiego, do treści żadnych konstruktywnych uwag nie ma, ale za to ma zarzut całościowy, że to jest do dupy i tego się nie da zrozumieć, nawet jak się jest muttersprachlerem. Angielskie tłumaczenie jest proste, a z tego tutaj on mało co rozumie. Konstruktywne to jak cholera.

Musi dojść do interferencji, czytaj: do wkurwu i odruchowej obrony przed hejtem, a jej przejawem jest użycie słowa "wyrok". Przepraszam, nie miało powodu paść akurat pod twoim adresem.

Reasumując ten aspekt sprawy, postawię pytanie po japońsku - "Nahuyamito"
__________

Co do tego śpiewalnego tłumaczenia piosenek oraz mojej widzialności w sieci, jedno trzeba dopowiedzieć. Zawodowy tłumacz produkuje ten swój towar, żeby go sprzedać, albo w inny sposób oddać innemu w zamian za jakieś korzyści. Tak więc jakiś sklep mieć musi, stacjonarny albo chociaż internetowy.

Ja swoje (niefinansowe) korzyści w głównym zakresie mam przy własnej klawiaturze, a wyroby nie są przeznaczone na rynek. Biorę piosenkę, jaką lubię, co już stanowi o pewnej przyjemności. Przekładam ją na polski, czyli mniej lub bardziej udatnie - tworzę nową piosenkę: Może pamiętasz - Mne snad jebne Nohavicy rozgrywa się w Ostrawie, mój przekład Szlag mnie trafi - w Warszawie na Mokotowie... Często przekładanie jest też rodzajem śledztwa, prowadzącego do odkrycia dodatkowych sensów oryginału, ukrytych przede mną jako obcym, a czasem przed milionami miejscowych również. Takie odkrycia to też frajda, jak ta Indiany Jonesa przy poszukiwaniu zaginionej Arki.

Teksty, których "nie czuję", bo gdzieś jakiś wyraz wydaje mi się kompromisem zbyt zgniłym, albo te nie odnoszące się wystarczająco do oblepiającej nas rzeczywistości, lądują w przechowalni na twardym i w kopii na innym nośniku. Nie towarzyszy temu żaden ból. Może kiedyś wpadnę na lepsze słowo albo pojawi się lepszy kontekst... Ze swojej satyry też mógłbym już parę tomików posklejać, ale mi się nie chce. Tak już mam i wolno mi.
Kiedyś prowadziłem jakiś blog, a tak naprawdę to nawet kilka, gdzie wczoraj pisałem coś o polityce, dziś o kurewstwach Watykanu lub miejscowych klechów, dziś wywieszałem klip Plihala z moim przekładem etc. Potem jedna z platform blogerskich się zwinęła, inna przestała mi się podobać, bo wciąż było tak słychać hejt i buczenie prawactwa na luzaka, liberała i prześmiewcę, jeszcze inną odwiedzały 3 osoby.
Nohavica ma swoją stronę i znaczna część moich przekładów wisi od lat na jego stronce. Bywa, że wieszam coś na swoim FB. I wystarczy.

Jasne, miło jest, kiedy Jarek zaśpiewa mój przekład (po polsku), i jeszcze powie z estrady jakieś dobre słowo. Jeszcze milej, kiedy ten przekład się wdrapie na top w ś.p. Trójce i siedzi tam wiele tygodni. Ot, takie trochę grubsze i ozdobniejsze lajki, taka wisienka. Ale sam tort powstaje przy klawiaturze i nawet nie musi opuszczać kompa, żeby z niego była przyjemność..
Owszem, zdarza się coś ekstra, ale za tym nie biegam i nikogo za rękaw nie chwytam, żeby ktoś to wziął (i może jeszcze zapłacił). Raz czy drugi dostałem jakąś przyjemną a niespodziewaną obrywkę finansową.
Jacyś kolesie z Lublina zagadali, żeby im pozwolić zaśpiewać parę rzeczy Nohavicy w moim przekładzie (inne w innych przekładach, i to jest OK). Coś tam Opania wziął do takiej swojej składanki. Jeden koleś z Warszawy ma cały recital piosenek Plihala (niezbyt u nas znanego, a szkoda), jakieś 60% kawałków w moim przekładzie. Ale powtórzę się: Sam tort powstaje przy klawiaturze.

Z podobnych powodów nie jestem też "poetą" i nie chcę, by mnie za takiego brano. "Poeta" to taki ktoś, kto czasem coś napisze do rymu albo nie, zrozumiale albo nie, ale głównie buduje swoje TWA (towarzystwo wzajemnej adoracji) - ja ciebie pochwalę, ty mnie skrobniesz pochlebną recenzję, potem ja na ciebie zagłosuję, a ty dzięki mojej opinii zasiądziesz w jakimś jury i zagłosujesz na mnie, i tak to leci. Widzę to i mam z tego trochę beki, a trochę żenady.