✕
Оригинални текстови
Демон. Часть I
I
Печальный Демон, дух изгнанья,
Летал над грешною землёй,
И лучших дней воспоминанья
Пред ним теснилися толпой;
Тex дней, когда в жилище света
Блистал он, чистый херувим,
Когда бегущая комета
Улыбкой ласковой привета
Любила поменяться с ним,
Когда сквозь вечные туманы,
Познанья жадный, он следил
Кочующие караваны
В пространстве брошенных светил;
Когда он верил и любил,
Счастливый первенец творенья!
Не знал ни злобы, ни сомненья.
И не грозил уму его
Веков бесплодных ряд унылый...
И много, много... и всего
Припомнить не имел он силы!
II
Давно отверженный блуждал
В пустыне мира без приюта:
Вослед за веком век бежал,
Как за минутою минута,
Однообразной чередой.
Ничтожной властвуя землёй,
Он сеял зло без наслажденья.
Нигде искусству своему
Он не встречал сопротивленья ‒
И зло наскучило ему.
III
И над вершинами Кавказа
Изгнанник рая пролетал:
Под ним Казбек, как грань алмаза,
Снегами вечными сиял,
И, глубоко внизу чернея,
Как трещина, жилище змея,
Вился излучистый Дарьял,
И Терек, прыгая, как львица
С косматой гривой на хребте,
Ревел,‒ и горный зверь, и птица,
Кружась в лазурной высоте,
Глаголу вод его внимали;
И золотые облака
Из южных стран, издалека
Его на север провожали;
И скалы тесною толпой,
Таинственной дремоты полны,
Над ним склонялись головой,
Следя мелькающие волны;
И башни замков на скалах
Смотрели грозно сквозь туманы ‒
У врат Кавказа на часах
Сторожевые великаны!
И дик и чуден был вокруг
Весь божий мир; но гордый дух
Презрительным окинул оком
Творенье бога своего,
И на челе его высоком
Не отразилось ничего.
IV
И перед ним иной картины
Красы живые расцвели:
Роскошной Грузии долины
Ковром раскинулись вдали;
Счастливый, пышный край земли!
Столпообразные раины.
Звонко-бегущие ручьи
По дну из камней разноцветных,
И кущи роз, где соловьи
Поют красавиц, безответных
На сладкий голос их любви;
Чинар развесистые сени,
Густым венчанные плющом.
Пещеры, где палящим днём
Таятся робкие олени;
И блеск, и жизнь, и шум листов,
Стозвучный говор голосов,
Дыханье тысячи растений!
И полдня сладострастный зной,
И ароматною росой
Всегда увлаженные ночи,
И звёзды, яркие, как очи,
Как взор грузинки молодой!..
Но, кроме зависти холодной,
Природы блеск не возбудил
В груди изгнанника бесплодной
Ни новых чувств, ни новых сил;
И всё, что пред собой он видел,
Он презирал иль ненавидел.
V
Высокий дом, широкий двор
Седой Гудал себе построил...
Трудов и слез он много стоил
Рабам послушным с давних пор.
С утра на скат соседних гор
От стен его ложатся тени.
В скале нарублены ступени;
Они от башни угловой
Ведут к реке, по ним мелькая,
Покрыта белою чадрой,
Княжна Тамара молодая
К Арагве ходит за водой.
VI
Всегда безмолвно на долины
Глядел с утёса мрачный дом;
Но пир большой сегодня в нём ‒
Звучит зурна, и льются вина ‒
Гудал сосватал дочь свою,
На пир он созвал всю семью.
На кровле, устланной коврами,
Сидит невеста меж подруг:
Средь игр и песен их досуг
Проходит. Дальними горами
Уж спрятан солнца полукруг;
В ладони мерно ударяя,
Они поют ‒ и бубен свой
Берёт невеста молодая.
И вот она, одной рукой
Кружа его над головой,
То вдруг помчится легче птицы,
То остановится, глядит ‒
И влажный взор её блестит
Из-под завистливой ресницы;
То чёрной бровью поведёт,
То вдруг наклонится немножко,
И по ковру скользит, плывёт
Её божественная ножка;
И улыбается она,
Веселья детского полна.
Но луч луны, по влаге зыбкой
Слегка играющий порой,
Едва ль сравнится с той улыбкой,
Как жизнь, как молодость, живой.
VII
Клянусь полночною звездой,
Лучом заката и востока,
Властитель Персии златой
И ни единый царь земной
Не целовал такого ока;
Гарема брызжущий фонтан
Ни разу жаркою порою
Своей жемчужною росою
Не омывал подобный стан!
Ещё ничья рука земная,
По милому челу блуждая,
Таких волос не расплела;
С тех пор как мир лишился рая,
Клянусь, красавица такая
Под солнцем юга не цвела.
VIII
В последний раз она плясала.
Увы! заутра ожидала
Её, наследницу Гудала.
Свободы резвую дитя,
Судьба печальная рабыни,
Отчизна, чуждая поныне,
И незнакомая семья.
И часто тайное сомненье
Темнило светлые черты;
И были все её движенья
Так стройны, полны выраженья,
Так полны милой простоты,
Что если б Демон, пролетая,
В то время на нее взглянул,
То, прежних братий вспоминая,
Он отвернулся б ‒ и вздохнул...
IX
И Демон видел... На мгновенье
Неизъяснимое волненье
В себе почувствовал он вдруг.
Немой души его пустыню
Наполнил благодатный звук ‒
И вновь постигнул он святыню
Любви, добра и красоты!..
И долго сладостной картиной
Он любовался ‒ и мечты
О прежнем счастье цепью длинной,
Как будто за звездой звезда,
Пред ним катилися тогда.
Прикованный незримой силой,
Он с новой грустью стал знаком;
В нём чувство вдруг заговорило
Родным когда-то языком.
То был ли признак возрожденья?
Он слов коварных искушенья
Найти в уме своём не мог...
Забыть? забвенья не дал бог:
Да он и не взял бы забвенья!..
. . . . . . . . . . . . . . . .
X
Измучив доброго коня,
На брачный пир к закату дня
Спешил жених нетерпеливый.
Арагвы светлой он счастливо
Достиг зелёных берегов.
Под тяжкой ношею даров
Едва, едва переступая,
За ним верблюдов длинный ряд
Дорогой тянется, мелькая:
Их колокольчики звенят.
Он сам, властитель Синодала,
Ведёт богатый караван.
Ремнём затянут ловкий стан;
Оправа сабли и кинжала
Блестит на солнце; за спиной
Ружьё с насечкой вырезной.
Играет ветер рукавами
Его чухи, ‒ кругом она
Вся галуном обложена.
Цветными вышито шелками
Его седло; узда с кистями;
Под ним весь в мыле конь лихой
Бесценной масти, золотой.
Питомец резвый Карабаха
Прядёт ушьми и, полный страха,
Храпя косится с крутизны
На пену скачущей волны.
Опасен, узок путь прибрежный!
Утёсы с левой стороны,
Направо глубь реки мятежной.
Уж поздно. На вершине снежной
Румянец гаснет; встал туман...
Прибавил шагу караван.
XI
И вот часовня на дороге...
Тут с давних лет почиет в боге
Какой-то князь, теперь святой,
Убитый мстительной рукой.
С тех пор на праздник иль на битву,
Куда бы путник ни спешил,
Всегда усердную молитву
Он у часовни приносил;
И та молитва сберегала
От мусульманского кинжала.
Но презрел удалой жених
Обычай прадедов своих.
Его коварною мечтою
Лукавый Демон возмущал:
Он в мыслях, под ночною тьмою,
Уста невесты целовал.
Вдруг впереди мелькнули двое,
И больше ‒ выстрел! ‒ что такое?..
Привстав на звонких стременах,
Надвинув на брови папах,
Отважный князь не молвил слова;
В руке сверкнул турецкий ствол,
Нагайка щёлк ‒ и, как орёл,
Он кинулся... и выстрел снова!
И дикий крик и стон глухой
Промчались в глубине долины ‒
Недолго продолжался бой:
Бежали робкие грузины!
XII
Затихло всё; теснясь толпой,
На трупы всадников порой
Верблюды с ужасом глядели;
И глухо в тишине степной
Их колокольчики звенели.
Разграблен пышный караван;
И над телами христиан
Чертит круги ночная птица!
Не ждёт их мирная гробница
Под слоем монастырских плит,
Где прах отцов их был зарыт;
Не придут сёстры с матерями,
Покрыты длинными чадрами,
С тоской, рыданьем и мольбами,
На гроб их из далёких мест!
Зато усердною рукою
Здесь у дороги, над скалою
На память водрузится крест;
И плющ, разросшийся весною,
Его, ласкаясь, обовьёт
Своею сеткой изумрудной;
И, своротив с дороги трудной,
Не раз усталый пешеход
Под божьей тенью отдохнёт...
XIII
Несётся конь быстрее лани.
Храпит и рвётся, будто к брани;
То вдруг осадит на скаку,
Прислушается к ветерку,
Широко ноздри раздувая;
То, разом в землю ударяя
Шипами звонкими копыт,
Взмахнув растрёпанною гривой,
Вперёд без памяти летит.
На нем есть всадник молчаливый!
Он бьётся на седле порой,
Припав на гриву головой.
Уж он не правит поводами,
Задвинув ноги в стремена,
И кровь широкими струями
На чепраке его видна.
Скакун лихой, ты господина
Из боя вынес, как стрела,
Но злая пуля осетина
Его во мраке догнала!
XIV
В семье Гудала плач и стоны,
Толпится на дворе народ:
Чей конь примчался запалённый
И пал на камни у ворот?
Кто этот всадник бездыханный?
Хранили след тревоги бранной
Морщины смуглого чела.
В крови оружие и платье;
В последнем бешеном пожатье
Рука на гриве замерла.
Недолго жениха младого,
Невеста, взор твой ожидал:
Сдержал он княжеское слово,
На брачный пир он прискакал...
Увы! но никогда уж снова
Не сядет на коня лихого!..
XV
На беззаботную семью
Как гром слетела божья кара!
Упала на постель свою,
Рыдает бедная Тамара;
Слеза катится за слезой,
Грудь высоко и трудно дышит;
И вот она как будто слышит
Волшебный голос над собой:
«Не плачь, дитя! не плачь напрасно!
Твоя слеза на труп безгласный
Живой росой не упадёт:
Она лишь взор туманит ясный.
Ланиты девственные жжёт!
Он далеко, он не узнает,
Не оценит тоски твоей;
Небесный свет теперь ласкает
Бесплотный взор его очей;
Он слышит райские напевы...
Что жизни мелочные сны,
И стон и слёзы бедной девы
Для гостя райской стороны?
Нет, жребий смертного творенья
Поверь мне, ангел мой земной,
Не стоит одного мгновенья
Твоей печали дорогой!
На воздушном океане,
Без руля и без ветрил,
Тихо плавают в тумане
Хоры стройные светил;
Средь полей необозримых
В небе ходят без следа
Облаков неуловимых
Волокнистые стада.
Час разлуки, час свиданья
Им ни радость, ни печаль;
Им в грядущем нет желанья
И прошедшего не жаль.
В день томительный несчастья
Ты об них лишь вспомяни;
Будь к земному без участья
И беспечна, как они!»
«Лишь только ночь своим покровом
Верхи Кавказа осенит,
Лишь только мир, волшебным словом
Заворожённый, замолчит;
Лишь только ветер над скалою
Увядшей шевельнёт травою,
И птичка, спрятанная в ней,
Порхнёт во мраке веселей;
И под лозою виноградной,
Росу небес глотая жадно,
Цветок распустится ночной;
Лишь только месяц золотой
Из-за горы тихонько встанет
И на тебя украдкой взглянет, ‒
К тебе я стану прилетать;
Гостить я буду до денницы
И на шелковые ресницы
Сны золотые навевать...»
XVI
Слова умолкли в отдаленье,
Вослед за звуком умер звук.
Она, вскочив, глядит вокруг...
Невыразимое смятенье
В её груди; печаль, испуг,
Восторга пыл ‒ ничто в сравненье.
Все чувства в ней кипели вдруг;
Душа рвала свои оковы,
Огонь по жилам пробегал,
И этот голос чудно-новый,
Ей мнилось, всё ещё звучал.
И перед утром сон желанный
Глаза усталые смежил;
Но мысль её он возмутил
Мечтой пророческой и странной.
Пришлец туманный и немой,
Красой блистая неземной,
К её склонился изголовью;
И взор его с такой любовью,
Так грустно на неё смотрел,
Как будто он об ней жалел.
То не был ангел-небожитель,
Её божественный хранитель:
Венец из радужных лучей
Не украшал его кудрей.
То не был ада дух ужасный,
Порочный мученик ‒ о нет!
Он был похож на вечер ясный:
Ни день, ни ночь, ‒ ни мрак, ни свет!
Превод
Demon. Część 1
I
Posępny demon, duch wygnania,
Wolno nad ziemią leciał grzeszną;
Przed nim tłum wspomnień się wyłaniał
Z tych dni zapadłych w noc bezkresną,
Tych dni, gdy jak cherubin czysty
Jaśniał na wszystkie strony świata,
Kiedy kometa, ptak ognisty,
Mijając lotem promienistym,
Jeszcze witała go jak brata;
Gdy w toń niebiosów zasłuchany,
Patrzył przez mgłę nieskończoności
Na koczujące karawany
Gwiazd rozrzuconych wśród wieczności;
Gdy znał żar wiary i miłości,
On, pierworodny duch stworzenia!
Kiedy zła nie znał ni zwątpienia
I wieki przyszłe myślom jego
Swoją nicością nie groziły...
I wiele, wiele... Lecz wszystkiego
On już wspominać nie miał siły!
II
Długo, wyklęty i wyzuty,
W pustynnym błąkał się wszechświecie:
Wieki mijały jak minuty,
Za tysiącleciem tysiąclecie
Bez śladu nikło w wiecznej nocy.
W ziemię podległą jego mocy
Ziarno zła rzucał bez wzruszenia.
I nigdy się nie sprzeciwiło
Nic wszechpotędze jego tchnienia -
Aż zło mu wreszcie dokuczyło.
III
Wygnaniec raju poszybował
Nad Kaukaz, pyszny pomnik ziemi;
Pod nim jak skała brylantowa
Kazbek się wiecznym śniegiem mienił,
A niżej wijąc się szczeliną
Dariału czarną, Terek płynął
Jak roztopiony blask promieni;
O brzegi z grzywą rozwichrzoną
Jak lew się rzucał z groźnym wyciem;
Zwierz górski biegnąc ścieżką stromą
I ptak unosząc się w błękicie -
Rozmowy jego fal słuchały;
A złote, prześwietlone słońcem
Chmurki, z południa wędrujące,
Na północ go odprowadzały.
Tłocząc się skała koło skały,
Uśpione jakimś snem zaklętym,
Ponad nim głowy pochylały
Śledząc spienionych wód odmęty.
Baszty zamkowe w dal uparcie
Patrzyły poprzez mgły i dymy:
To u kaukaskich bram na warcie
Stojące dzień i noc olbrzymy!
Świat boży dziki był i piękny.
Ale duch hardy, nieuklękły
Obrzucił pogardliwym wzrokiem
Swojego Boga ziemskie dzieło.
Żadne wzruszenie na wysokiem
Czole się jego nie poczęło.
IV
Inny znów obraz tej krainy
Przed Demonowym kwitł spojrzeniem:
Gruzja, jej wzgórza i doliny,
Kraj, gdzie widzialne jest marzenie,
Gdzie szczęście nawiedziło ziemię!
Drzewa olbrzymie jak olbrzymy,
Gwałtowne, rwące w dal strumienie,
W których jak gwiazdy lśnią kamyczki,
I krzewy róż, raj zieloności,
Gdzie słowik sławi czar słowiczki
Wsłuchany w słodki głos miłości.
Czynary gęste ulistnienie,
Tworzące krytą mchem pieczarę,
W której w upalne dni przed skwarem
Płochliwe chronią się jelenie;
Życie szum liści, blask niebiosów,
Rozmowa stujęzycznych głosów,
Tysiąca roślin wonne tchnienie!
I żar południa, żar rozkoszy,
I noce strojne w perły rosy,
Orzeźwiające jak krynice,
I gwiazdy lśniące jak źrenice,
Jak wzrok Gruzinki pałający!...
Lecz prócz zawiści i pogardy
Natury blask olśniewający
Nie wzbudził nic w tym sercu twardym:
Ani wzruszenia, ani żądzy.
Z wszystkiego - na co patrzył - szydził,
Bo on wszystkiego nienawidził.
V
Wysoki dom, rozległy dworzec
Zbudował sobie Gudał siwy...
Poddani trudem rozpaczliwym
We łzach go wznieśli i pokorze.
Na zbocza gór poranne zorze
Rzucają cień zamkowej ściany.
Po stopniach w skale wyrąbanych
Ścieżynka spada stokiem nagłym
Ku rzece; tędy w czadrze białej,
Trzymając dzban ramieniem smagłym,
Co dzień Tamara, dziewczę wdałe,
Po wodę schodzi do Aragwy.
VI
Zawsze milczący, ku dolinom
Ze skał spoglądał dom Gudała.
Lecz dzisiaj uczta w nim wspaniała -
Dźwięczny zurna i płynie wino -
Dziś córy jego zaręczyny,
Przybył kto tylko żyw z rodziny.
Na daszku krytym kobiercami
Siedzi Tamara wśród rówieśnic;
Na pląsach i wesołej pieśni
Schodzi im czas. Już za górami
Słoneczny złoty sen się prześnił.
Gdy wszystkie nucą klaszcząc w dłonie,
Bębenek z dzwoneczkami w rękę
Ujmuje chyląc się w ukłonie,
Nad głową go obraca z wdziękiem,
Aż się rozdzwoni srebrnym dźwiękiem.
To nagle lotem ptaka pomknie,
To się zatrzyma, spojrzy wokół,
Spoza zazdrosnych rzęs w jej oku
Spojrzenie pani żywym ogniem.
To gniewnie czarne brewki zsunie,
To nagle główkę schyli z lekka
I po kobiercu cicho frunie
Jej nóżka, boska czarodziejka.
Uśmiecha się promiennie, piękna
Jak radość dziecka, jak jutrzenka.
Tylko księżyca blask w jeziorze,
Kiedy drżąc igra z swym odbiciem,
Równać się z tym uśmiechem może,
Żywym jak młodość i jak życie.
VII
Przysięgam na jutrzenki drżące
Zorze, skąpane w nieb przezroczu,
Że władca Persji złotem lśniącej
No żaden ziemski król pod słońcem
Nie całowali takich oczu.
Nigdy, od chwili kiedy biła
W ogrodach szczęścia i rozkoszy,
Tak pięknych kształtów perłą rosy
Fontanna jeszcze nie rzeźwiła!
Nikt pieszcząc, mówię pod przysięgą,
Głowę najdroższą, ziemską ręką
Tak cudnych włosów nie rozplatał.
Odkąd dzień rodzi się jutrzenką,
Pierwszy raz zjawę taką piękną
Widzi słoneczna strona świata.
VIII
Ostatni raz już tańcowała.
Jutro Tamarę, skarb Gudała.
Najdzikszy kwiat, jaki wydała
Nieujarzmiona ta kraina,
Czekała dola służebnicy,
Świat nowy, pełen tajemnicy,
I cudza, obca jej rodzina.
Na jej promienną twarz zwątpienie
Często rzucało cień zgryzoty.
A gest jej każdy i spojrzenie
Były tak czyste jak marzenie,
Pełne uroku i prostoty,
Że gdyby wtedy spojrzał na nią
Demon lecący w noc bezgwiezdną,
Wspomniawszy niebo czarny anioł
Oczy odwróciłby i westchnął...
IX
I Demon spojrzał... Jakieś święte
Wzruszenie nowe, niepojęte
Zrodziło się w nim niespodzianie
I w jego sercu oniemiałem
Anielskie się rozległo granie.
Był znów natchniony ideałem
Prawdy, miłości, dobra, piękna!...
I przed urokiem objawionym
Nieposkromiona duma klękła,
A sny o szczęściu utraconym,
Jak gwiazdy, korowodem jasnym
Jawiły mu się i nie gasły.
Z tęsknoty skuty jakąś siłą,
Z nieznanym zżywał się nawykiem.
A to uczucie przemówiło
Znanym mu kiedyś już językiem.
Byłyż to znaki odrodzenia?
Już brak mu słowa pokuszenia,
Nie umie myśleć myślą zdradną...
Zapomnieć? - nie ma zapomnienia.
I zapomnienia on nie pragnął!...
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
X
Zdążając na weselne gody,
O zmierzchu oblubieniec młody
Konia popędzał niecierpliwie.
Droga przywiodła go szczęśliwie
Nad brzeg świetlistych wód Aragwy.
Dźwigając darów pełne sakwy
Wielbłądy wolno, krok za krokiem,
W długi rząd wyciągnięte za nim,
Idą zapadającym zmrokiem,
Cichutko dzwoniąc dzwoneczkami.
Bo sam właściciel Synodała
Przewodzi pysznej karawanie;
Rzemienny pas go ściska w stanie,
Rękojeść szabli i kindżała
Błyszczą w ostatnim słońca lśnieniu;
Turecka strzelba na ramieniu;
Wietrzyk powiewa rękawami
Czuhy - wyłogi jej obszyte
Połyskującym aksamitem,
Uzda z długimi wisiorami,
A siodło adamaszkiem kryte.
Pod jeźdźcem rumak rzadkiej cnoty
I rzadkiej maści: kasztan złoty.
Przepyszne dziecię Karabachu
Strzygąc uszami, drżąc ze strachu,
Z ukosa wzrokiem przerażonym
Coraz spoziera w nurt spieniony.
Wąziutka ścieżka biegnie brzegiem:
Urwisko skalne z lewej strony,
A z prawej rzeka zbuntowana.
Późno już. Lśniąca wiecznym śniegiem
Zorza przygasa, mgłą owiana...
Przyśpiesza kroku karawana.
XI
I już kaplica jest przydrożna...
Tu niegdyś, niesie wieść nabożna,
Jakiś kniaź, dziś jak święty czczony,
Padł mściwą ręką ugodzony.
I od tej pory podróżnicy,
Dążąc na ucztę czy na bitwę,
Zawsze u cichych wrót kaplicy
Odmówią jednym tchem modlitwę.
Bo ta modlitwa wybawiała
Od muzułmanów i kindżała.
Lecz zlekceważył kniaź beztroski
Stary obyczaj pradziadowski.
Podstępny Demon, duch złej mocy,
Struł go marzeniem tajemniczym.
On w myślach swoich pośród nocy
Przywarł do ust oblubienicy...
I nagle drogę mu zabiegą
Dwaj, więcej. - Wystrzał! - Co takiego?
W strzemionach stanął, okiem błysnął,
Bez słowa czapę na brwi wcisnął,
Odważny kniaź nie stracił głowy.
W ręku mignęła strzelba, potem
Nahajki świst - i orlim lotem
Runął w ciemności... Wystrzał nowy!
Dolina echem powtarzała
Krzyk przeraźliwy i jęk głuchy.
Ale niedługo walka trwała.
Gruzini znikli tak jak duchy.
XII
Ucichło wszystko. Drżącym stadkiem
Wielbłądy stały i ukradkiem
Na trupy jeźdźców spoglądały.
Głucho, jak gdyby sił ostatkiem,
W stepie dzwoneczki ich dźwięczały.
To karawany ślad jedyny.
Ptak nocny, krążąc, znak nieszczęścia
Zakreśla nad ciałami chrześcijan.
Nie da im klasztor swej gościny,
Nie będą spali snem wieczności
Tam, gdzie ojcowskie leżą kości.
Z dalekich stron na ich mogiłę
Nie przyjdą matki, siostry miłe,
Aby nieczułą ziemi bryłę
Wzruszyć nieutulonym żalem.
Tylko ktoś ręką miłosierną
Na wieczną pamięć, pamięć wierną,
Krzyż wzniesie na przydrożnej skale.
I bluszcz, rozrósłszy się, misterną
Dokoła niego siatkę stworzy
Koloru wiosny i szmaragdu.
Pielgrzym zdrożony zboczy z traktu,
Co przez step wiedzie, i tam złoży
Głowę, by wytchnąć w cieniu bożym
XIII
Szybciej koń pędzi od jelenia,
Jakby do walki mknął. Drży ziemia.
To nagle dęba staje w skoku,
Rozdyma chrapy i z krwią w oku
Słucha, o drogę wiatru pyta,
To znów raptownie rwie z kopyta,
Z rozwianą grzywą, w ciemnym stepie
Spod podków złote iskry nieci
I gna wciąż naprzód, wciąż przed siebie.
W siodle milczący jeździec siedzi!
Pęd rzuca nim na wszystkie strony.
Twarzą do grzywy przytulony,
Już nie kieruje powodami
I tylko nogi wparł w strzemiona.
A po czarpaku krew strugami
Sączy się gęsta i czerwona.
Ty swego pana, skoczku dzielny,
Wyniosłeś z boju, mknąc jak strzała.
Lecz wymierzona okiem celnym
Kula Czeczeńca go dognała.
XIV
W domu Gudała szloch i łkanie.
Przed oknem ciżba stoi blada:
Czyjże to koń we krwi i pianie
Wbiega i martwy u wrót pada?
Kimże jest jeździec ów umarły?
Jeszcze się w rysach nie zatarły
Poległych uczuć ślady żywe.
Krew na orężu, krew na burce,
Zastygła dłoń śmiertelnym skurczem
Wciąż ściska jeszcze końską grzywę.
Twój oblubieniec ci oszczędził
Czekania, córo Gudałowa!
Przybył, bo przyrzekł, że przybędzie,
Dotrzymał książęcego słowa.
Lecz to już dane mu nie będzie:
Konia rączego nie dosiędzie!...
XV
Na dom, co hucznie się weselił,
Tak jak grom spadła boża kara.
Nieszczęsna, leżąc na pościeli,
Płaczem zanosi się Tamara.
Ciałem jej wstrząsa szloch gwałtowny,
Serce przejmuje żal, pierś dyszy
I nagle zda się jej, że słyszy
Nad sobą jakiś głos czarowny:
"Nie lej dziecino, łez daremnych!
Na martwe ciało płacz śmiertelny
Nie padnie rosą ozdrowieńczą.
Łzy tylko zwarzą wzrok promienny,
Spalą twarzyczkę twą dziewczęcą.
On już nie pojmie twej boleści,
On już nie przyjmie twej pomocy.
Dzisiaj niebiańskie światło pieści
Niematerialne jego oczy.
On już anielskie słyszy chóry...
Czym sny, ten słodki smak trucizny,
Czym łzy i żale biednej córy
Dla gościa rajskiej są ojczyzny?
O, nie! Śmiertelny los istnienia,
Ufaj mi, ziemski mój aniele,
Niewart jednego serca drgnienia,
Jednej dlań twojej łzy za wiele!
W napowietrznym oceanie,
Bez żagli, steru i wioseł,
Chór gwiazd płynie przez otchłanie
Rozśpiewany niebogłosem.
Przez pola, doliny, góry
Nieskończoności błękitnej
Wędrują chmurki i chmury,
Jak marzenia nieuchwytne.
Cóż im radość, cóż cierpienia?
Cóż witania, cóż tęsknoty?
Dla nich przyszłość bez pragnienia,
Dla nich przyszłość bez zgryzoty.
Gdy ci rozpacz serce struła,
Biegnij myślą w tamtą stronę.
Bądź na ziemski ból nieczuła
I obojętna jak one!
Gdy tylko noc okrytą głowę
Kaukazu mrokiem swym owieje,
Gdy tylko świat zaklętym słowem
Zaczarowany oniemieje,
Gdy wietrzyk, lecąc jak najciszej,
Zwiędłym źdźbłem trawy zakołysze
I ptak, co na noc gniazdo mościł,
Frunie wesoło wśród ciemności,
Kiedy wtulony w cień winnicy,
Spijając z nieba jak z krynicy
Rosę, kwiat nocny się rozwinie,
Gdy tylko spoza gór spłynie
Złocisty księżyc i na niebie
Zatrzyma się, by ujrzeć ciebie,
Wtedy z dalekich stron tęsknoty
Do ciebie wzlecę i do świtu
Na twoje rzęsy z aksamitu
Nawiewać będę ci sen złoty."
XVI
Słowa zamilkły. W oddaleniu
Marł dźwięk za dźwiękiem. Z trwogą w oku
Zerwała się i patrzy wokół...
W niewysłowionym uniesieniu
Pierś jej faluje. I lęk w mroku,
I zachwyt żyje w jej wzruszeniu;
W jej sercu tłucze się niepokój.
Dusza jej wszystkie rwie okowy,
Nie krew, lecz ogień płynie w żyłach -
I ten głos cudny, ten głos nowy
Wciąż się rozlega, jakby śniła.
A kiedy utrudzonym oczom
Świt zesłał sen tak upragniony,
Ujrzała w myślach swych uśpionych
Zjawę przedziwną i proroczą.
Przybysz posępny i milczący,
Nieziemskim pięknem jaśniejący,
Nachylił się nad jej wezgłowiem,
Patrząc jak patrzą aniołowie,
Z ogromnym smutkiem i miłością,
Jak gdyby samą był litością.
Lecz nie! To nie był duch niebiański,
Jej opiekuńczy anioł Pański;
Utkany z wszystkich blasków tęczy,
Promienny wieniec go nie wieńczył.
Nie był to także groźny, straszny
Męczennik piekła, duch złej mocy.
On był jak cichy wieczór jasny,
Jak blask na progu dnia i nocy!...
Гост У: 2016-01-09✕
Mikhail Lermontov: Топ 3
| 1. | Парус (Parus) |
| 2. | Выхожу один я на дорогу (Vyhozhu odin ya na dorogu) |
| 3. | Казачья колыбельная песня (Kazach'ya kolybel'naya pesnya) |
Идиоми из "Демон. Часть I"
| 1. | без руля и без ветрил |
| 2. | ласкает взор |
| 3. | с давних пор |
Коментари
Лучшая запись «Демона» здесь: https://ok.ru/video/305507142174 (читает Расул Давлетов).